ဘိုရွန်

English: Boron

ဘိုရွန်,  ₅B

boron (β-rhombohedral)[၁]
ယေဘုယျ ဂုဏ်သတ္တိများ
အမည်၊ သင်္ကေတ	ဘိုရွန်, B
အသံထွက်	/
အော်လိုထရိုဖီ	α-, β-rhombohedral, β-tetragonal (and Allotropes of boron)
အဆင်း	ညိုနက်
ဒြပ်စင်အလှည့်ကျဇယားရှိ ဘိုရွန်
– ↑ B ↓ Al ဘိုရွန် → ကာဗွန်
အက်တမ် အမှတ်စဉ် (Z)	5
အုပ်စု၊ ဘလော့	group 13, p-block
ဒြပ်စင်အလှည့်ကျဇယား	period 2
ဒြပ်စင် ကဏ္ဍ	metalloid
စံ အက်တောမစ် အလေးချိန် (Ar)	10.81[၂] (10.806–10.821)[၃]
အီလက်ထရွန် ပြုပြင်မှု	[He] 2s2 2p1
per shell	2, 3
ရုပ်ပိုင်းဆိုင်ရာ ဂုဏ်သတ္တိများ
ဖေ့စ်	အစိုင်အခဲ
အရည်ပျော်မှတ်	2349 K ​(2076 °C, ​3769 °F)
အရည်ဆူမှတ်	4200 K ​(3927 °C, ​7101 °F)
သိပ်သည်းမှု	2.08 g/cm3
ဖျူးရှင်းအပူ	50.2 kJ/mol
အငွေ့ပျံခြင်း အပူ	508 kJ/mol
မိုလာ အပူအင်အား	11.087 J/(mol·K)
ငွေ့ရည်ဖိအား P (Pa) 1 10 100 1 k 10 k 100 k at T (K) 2348 2562 2822 3141 3545 4072
အက်တောမစ် ဂုဏ်အင်များ
အောက်ဆိုဒ်ဒေးရှင်း အခြေနေ	3, 2, 1, −1, −5[၄][၅] ​(a mildly acidic oxide)
အီလက်ထရွန် ဆန့်ကျင်ဘက်ဓာတ်	Pauling scale: 2.04
အိုင်ယွန်းပြုခြင်းစွမ်းအင်	1st: 800.6 kJ/mol 2nd: 2427.1 kJ/mol 3rd: 3659.7 kJ/mol (more)
အက်တောမစ် အချင်းဝက်	empirical: 90 pm
ကိုဗေးလန့်အချင်းဝက်	84±3 pm
ဗန်ဒါဝေါ့စ် အချင်းဝက်	192 pm
Miscellanea
ပုံဆောင်ခဲ ဖွဲ့စည်းပုံ	​rhombohedral
အသံ၏အမြန်နှုန်း	16,200 m/s (at 20 °C)
အပူ ပြန့်ကားမှု	β form: 5–7 µm/(m·K) (at 25 °C)[၆]
အပူစီးကူးမှု	27.4 W/(m·K)
လျှပ်စစ် ခုခံမှု	~106 Ω·m (at 20 °C)
သံလိုက်ဓာတ်	diamagnetic[၇]
သံလိုက် ထိတွေ့နိုင်မှု (χmol)	−6.7·10−6 cm3/mol[၈]
Mohs hardness	~9.5
CAS Number	7440-42-8
သမိုင်းကြောင်း
ရှာဖွေတွေ့ရှိမှု	Joseph Louis Gay-Lussac and Louis Jacques Thénard[၉] (30 June 1808)
ပထမဆုံး ခွဲထုတ်မှု	Humphry Davy[၁၀] (9 July 1808)
Most stable isotopes of ဘိုရွန်
iso NA သက်တမ်းဝက် DM DE (MeV) DP 10B 20% is stable with 5 neutrons[၁၁] 11B 80% is stable with 6 neutrons[၁၁]
10B content may be as low as 19.1% and as high as 20.3% in natural samples. 11B is the remainder in such cases.[၁၂]
| references | in Wikidata

ဘိုရွန် (Boron) သည် သတ္တုမဟုတ်သော ဓာတုဒြပ်စင်တစ်မျိုးဖြစ်ပြီး အလှည့်မှန်ဇယားတွင်အုပ်စု၃ရှိ သတ္တုယောင်(non-metal) တစ်မျိုးသာဖြစ်သည်။ ဘိုရွန်(Boron) ကို ၁၈၀၈-ခုနှစ်တွင် ဓာတုဗေဒပညာရှင်များဖြစ်သော ဆားဟူဖရီ ဒေးဗွီ(Sir Humphry Davy) နှင့် ဂေးလူးဇက်စ် (J.L Gay Lussac)ကိုစတင်လေ့လာတွေ့ရှိခဲ့သည်။ သဘာဝတွင် ပုံစံအမျိုးမျိုး အသွင်သွင်အမျိုးမျိုးနှင့်တွေ့ရပြီး အများအားဖြင့် amorphous Boron ၊ အနက်အရောင်အမှုန့်(a dark powder) အသွင်နှင့် တွေ့ရသကဲ့သို့ အောက်စီဂျင်၊ရေ၊ အက်ဆစ်များနှင့် အယ်လ်ကာလီများနှင့် အလွယ်တကူဓာတ်ပြုနိုင်စွမ်းမရှိသည်ကိုလည်းတွေ့ရသည်။ သို့သော် သတ္တု(metal)များနှင့် ဓာတ်ပြုပြီး ဘိုးရိုဒ်စ်(borides) အသွင်သို့ ပြောင်းစေနိုင်သည်။ သတ်မှတ်ထားသောစံအပူချိန်တွင် ဘိုရွန်(Boron) သည် လျှပ်စစ်စီးကူးနိုင်စွမ်းနည်း(poor electrical conductor)သည်။ သို့သော် အပူချိန်မြင့်လာသည် နှင့်အမျှ ဘိုရွန်(Boron)သည် လျှပ်စစ်စီးကူးနိုင်စွမ်းရည်အားကောင်းသောဒြပ်စင်ဖြစ်သည်။ ထို့အပြင် ကျွန်ုပ်တို့နေ့စဉ်စားသုံးနေသော ဟင်းသီးဟင်းရွက်များတွင် တခြားအာ ဟာရဓာတ်များနှင့်အတူ ဘိုရွန်(Boron)ဓာတ်တွဲပါနေသည်ကို လေ့လာသိရှိနိုင်သည်။ (အထူးသဖြင့်-ပန်းဂေါ်ဖီ တွင်ပါသည်) သဘာ၀ တွင်းထွက်ကျောက်များသည် စတည်ဖြစ်တည်ချိန်တွင်ဘိုရွန် ဓါတုဓာတ်ပစ္စည်းတစ်မျိုးပေါင်းစပ်ပါဝင်သွားသဖြင့် အရောင်ဖြင့် ဖွဲ့စည်းဖြစ်တည်လာခြင်းဖြစ်သည်။ ဥပမာ- စိန်ကျောက်မျက်ရတနာတွင် နိုက်ထရိုဂျင်ဓာတ် ပေါင်းစပ်ပါဝင်သည့်အခါ အဝါအရောင် အသွင် မြင်တွေ့နိုင်သကဲ့သို့ ဘိုရွန်(Boron)ပေါင်းစပ်ပါဝင်ရင် အပြာအရောင်သမ်းသည့် အသွင်ကို တွေ့ရတတ်သည်။ ဘိုရွန်(Boron) ကို သဘာဝတွင်ဒြပ်စင်ပုံစင်အဖြစ် မတွေ့ရသော်လည်း ဘိုးရစ်(borax)၊ ဘိုးရစ်အက်ဆစ်(boric acid) ကာနိုက်(kernite)၊ ယူလီဇိုက်(ulexxite)၊ ကိုလီမန်နိုက် (colemanite) နှင့် ဘိုးရိတ်(borates) များနှင့် အတူ ပေါင်းစပ်ပါဝင်နေသည်ကို တွေ့ရသည်။ ရေပူစမ်းရှိရေများတွင် တခါတရံ ဘိုးရစ်အက်ဆစ်(Boric acids) များ ပါဝင်နေသည်ကို တွေ့ရသည်။ ဘိုးရိတ်(borates)များကို US, Tibet, Chile နှင့် Turkey နိုင်ငံများရှိ သတ္တုတွင်းများမှ တစ်နှစ်လျှင် တန်နှစ်သန်းခန့် နှစ်စဉ် ထုတ်လုပ်လျက်ရှိသည်။