| Repubblica Italiana |
 |  | | (En detalle) | (En detalle) |
|
Lema nacional: Libertà, Uguaglianza, Umanità
(Italián: «Libertat, igualdat, umanidat») |
| Himno nacional: La Canzone degli Italiani |
|
Capital
• Población | Roma
2.724.668 (2009) |
| Mayor ciudat | Roma |
| Idiomas oficials | Italián1 |
| Forma de gubierno | Republica parlamentaria
Sergio Mattarella
Giuseppe Conte |
| Unificación |
17 de marzo de 1861 |
Superficie
• Total
• % augua
Mugas | Posición 69º
301.338 km²
2,4%
1.932,2 km |
Población
• Total
• Densidat | Posición 22º
60.054.106
198 hab/km² |
PIB (PPA)
• Total (2008)
• PIB per capita | Posición 10º
US$ 1.500.475 millons
US$ 30.581 |
| Moneda | Euro (€ EUR)2 |
| Chentilicio | Italián/o |
Zona horaria
• en Verano | UTC+1
UTC+2 |
| Dominio d'Internet | .it |
| Codigo telefonico | +39 |
| Prefixo radiofonico | IAA-IZZ |
| Codigo ISO | 380 / ITA / IT |
| Miembro de: UE, OTAN, ONU, OCDE, OSCE |
1 O francés ye cooficial en a Val d'Aosta, y l'alemán en Tirol Sud.
2 Antis de 1999, la lira italiana. |
A Republica Italiana u Italia, ye un estato d'Europa d'o sud, que fa parte d'a Unión Europea (UE). O suyo territorio ye prencipalment una peninsula y dos grans islas en a mar Mediterrania: Sicilia y Cerdenya. Por o norte ye rodiata por os Alpes, por a on muga con Francia, Suiza, Austria y Eslovenia. Os estatos independients de Sant Marino y Ciudat d'o Vaticano son enclaus dentro d'o territorio italián, mientres que Campione d'Italia ye un enclau italián adintro de Suiza.
En l'actualidat Italia ye una republica democratica y un país desembolicato con o sieteno Producto interior bruto más alto d'o mundo y o 17eno endice de desembolique humán más alto. Ye miembro fundador d'a Unión Europea, y miembro d'o Grupo d'os ueito y d'o Consello de Seguridat d'as Nacions Unitas.
Toponimia
L'orichen d'a parola "Italia", d'o latín Ītalia no ye prou platero. Seguntes as teorias más estendillatas, o termin estió un amprén d'o griego antigo y iste de l'oscán Viteliú, que significa "tierra d'os bueis" (a parola aragonesa "vetiello" se remonta a lo latín VITELU). O toponimo sería en honor a lo dios d'o bestiar, Marte.[1] O buei yera o simbolo d'as tribus d'o sud d'a peninsula y a sobén yera representato banyando lo lupo román como simbolo prevocador d'a Italia libre mientres as guerras samnitas.
O nombre "Italia" se referiba a una rechión d'o territorio que en l'actualidat ye o sud d'Italia. D'alcuerdo con Antíoco de Siracusa, orichinalment nomás se referiba a la porción d'o sud d'o Bruttium (l'actual Calabria), pero por ixas envueltas o termin ya yera sinonimo d'Enotrios y incluiba a la mayor parti de Lucania. Os griegos prencipioron a fer servir o termin ta referir-se a una rechión muito más ampla, pero no sería dica os tiempos d'as conquiestas romanas quan o termin se cheneralizó ta incluir-ie tota la peninsula.[2]
Historia
Ta más detalles, veyer l'articlo Historia d'Italiaveyer os articlos [[]].
Os zaguers datos d'o Instituto Nacional d'Estatistica (ISTAT) estimoron una población de 59.131.287 habitants en aviento de 2006,[3] un incremento d'o 3% dende 2001. A población italiana ye a quatrena más gran d'a Unión Europea (dimpués d'Alemanya, Francia y o Reino Unito) y a 22ena más gran d'o mundo. O creximiento poblacional se debe prencipalment a la immigración y a lo incremento en a esperanza de vida, que s'ha estimato en 79,81 anyos.[4] A tamas d'o creximiento poblacional, Italia ye s'abiella a escape. Con una tasa de fecundidat d'1,35 ninons por muller,[5] a man d'un de cada cinco italians ye chubilato.
Italia tien una d'as densidatz de población más altas d'Europa, con 1.986 presonas por kilometro quadrato. A densidat ye mayor en a rechión d'o norueste; de feito, dos d'as vint rechions (Lombardía y Piemont) sumatas agrupan o 25% d'a población total d'o Estato, d'os qualos 7,4 millons viven en a rechión metropolitana de Milán, l'aria metropolitana más poblata. L'alfabetismo plega dica o 98%, y a educación ye obligatoria ta totz entre os 6 y os 18 anyos d'edat. Alto u baixo dos terceras partis d'a población vive en arias urbanas, una zifra menor a la d'atros estatos d'Europa Occidental.
Luengas
Mapa d'as luengas charratas en Italia.
- Articlo prencipal: Luengas d'Italia
A luenga oficial d'Italia ye o italián, una estandarización d'o toscán, luenga descendient d'o latín. Antis d'a reunificación italiana en 1861 ista luenga existiba nomás como luenga literaria, parlata por menos d'o 3% d'a población. Numerosas luengas se parlaban en a peninsula, la mayoría luengas romances que s'heban desenbolicato en cadaguna d'as rechions y reinos, debito a la fragmentación politica d'a peninsula. Muitas d'istas luengas han sobrevivito, a sobén ditas impropiament dialetti (dialectos).
Massimo d'Azeglio, un d'os menistros de Cavour, declaró, dimpués d'a unifificación italiana, que ya que s'heba creyato Italia, nomás caleba creyar italians. Debito a lo gran numero de luengas que se parlaban en a peninsula, s'establió que o italián "correcto" u "estandar" sería basato en o dialecto florentín d'a Toscana (ya que sería a primera rechión en producir autors importants como Dante Alighieri). S'establió un sistema educativo, que redució a variación d'as luengas con o paso d'o tiempo. Sería en a decada de 1960 quan o creiximiento economico y a televisión premitioron a universalización d'o italián.
Os grupos minoritarios son chicotz, estando lo mayor d'istos os de parla alemana en o sud d'o Tirol (seguntes o censo de 1991, a población se troba composata por 287.503 presonas de parla alemana (tiroleses etnicos) y nomás 116.914 de parla italiana) y os eslovenos arredol de Trieste. Atros grupos minoritarios con idiomas parcialment oficials incluyen a minoría de parla francesa en a rechión d'a Val d'Aosta; os sardos, o catalán, o friulán y o ladín en as montanyas Dolomitas, estando totz idiomas romances.
Relichión
Seu de Murriali en Secilia
O catolicismo román ye a relichión más gran d'o Estato italián. Encara que ya no'n ye a relichión oficial, encara tién un papel important en os afers politicos nacionals, en parti debito a la localización d'a Santa Seu adintro de Roma. Un 87,8% d'os italians s'identifican como catolicos, encara que nomás un 37% ye practicant u miembro activo.[6]
Atros grupos cristians en Italia son os cristians ortodoxos orientals y os cristians ortodoxos griegos. Os grupos protestants más numerosos son os pentecostals y evanchelistas que agrupan 500.000 presonas. Os Testigos de Cheobá s'han estimato en 235.685 presonas.[7] Como resultato d'as recients ondatas d'immigración d'atras rechions d'o mundo, bi ha quasi 800.000 musulmans[8]
Esporte
L'esporte mes popular y practicato ye o fútbol.O baloncesto tamién ye un esporte muito practicato y a suya competición més important ye a Lega Basket Serie A que ye a mas alta d'as categorías de baloncesto d'Italia, por debaixo ye a LegADue. .
Veyer tamién
Referencias
- ↑ Mallory, J.P. and D.Q. Adams, Encyclopedia of Indo-European Culture. London: Fitzroy and Dearborn, 1997: p. 24
- ↑ Guillotining, M., History of Earliest Italy, trans. Ryle, M & Soper, K. in Jerome Lectures, Seventeenth Series, p.50
- ↑ Statistiche Demografiche ISTAT
- ↑ CIA Factbook, Italy, People
- ↑ Italy's birth rate hits a high
- ↑ Italia, quasi l'88% si proclama cattolico Corriere della Sera
- ↑ I Testimoni di Geovà Le Religioni in Italia
- ↑ Muslims in Europe: Country guide
